سیاست های پولی و ابزارهای آن

این مقاله توسط آقای اسماعیل بلیار از دانشجویان دانشکده ی بازار نوشته شده است.

برای دانلود فایل تصویری روی همین لینک کلیک کنید.

این ویدیوی آموزشی در مورد سیاستهای پولی و ابزارهای موجود بانک مرکزی هست که برای کنترل اقتصاد از آنها بهره میگیرد. ویدیو در قسمت آخر همراه با آزمون چهارگزینه ای و پاسخ هست.

در این ویدیو بترتیب با مفاهیم زیر آشنا میشویم.

0 تا ثانیه 40” این ویدیو: تعریف سیاست های پولی (Monetary Policy)

ثانیه 40” تا دقیقه 3’:43” این ویدیو: نمودار بازار پول (Money Market) – رابطه نرخ بهره و مقدار پول- منحنی تقاضای پول (Money Demand)  - تغییر عرضه پول و تاثیر آن در نرخ بهره

3’:43” تا 5’:50” این ویدیو: تغییر منحنی تقاضای پول- عوامل موثر بر افزایش یا کاهش محنی تقاضای پول

5’:50” تا 8’:18” این ویدیو:  ابزارهای سیاست پولی بانک مرکزی- عملیات بازار باز یا OMO (open market operation)

8’:18” تا 9’:43” این ویدیو:  سپرده قانونی (Reserve Bank)- ضریب فزاینده پولی – تاثیر ضریب فزاینده پولی بر روی عرضه پول و نرخ بهره

9’:43” تا 11’:20” این ویدیو:  نرخ پنجره تنزیل- بهره پنجره تنزیل – نرخ بهره فدرال

11’:20” تا 18’:26” این ویدیو:  آزمون و پاسخ

" نیاز هست سیاستهای پولی و سیاستهای مالی، هر دو در کنار یکدیگر کار شوند تا رشد و توسعه اقتصادی به همراه آورد."

Joe Hockey

ابزارهای سیاست پولی

وقتی اقتصادی وارد بحران میشود، دولت و بانک مرکزی ابزارهایی دارند که میتواند اقتصاد را به مسیر طبیعی خود برگرداند. ابزارهایی که بانک مرکزی در اختیار دارد را سیاستهای پولی (Monetary Policy) مینامند و ابزارهایی که دولت در اختیار دارد را سیاستهای مالی (Fiscal Policy) گویند.

در این مقاله به مجموعه ابزاری که سیاستهای پولی را تشکیل میدهند خواهیم پرداخت. سیاستهای پولی اغلب با سیاستهای مالی که در اختیار دولت هستند و از طریق مالیات و مخارج انجام میشود در تضاد هستند.

برای شروع از مدل بازار پول که نمودار عرضه پول و نرخ بهره است استفاده میکنیم. محور افقی نمودار از مقدار پول (Quantity of Money) که همان جمع پول در گردش و سپرده های دیداری یا M1 و محور عمودی نمودار از نرخ بهره نامی تشکیل میشود. در وسط نمودار هم خط عرضه پول یا MS را داریم و همچنین منحنی تقاضای پولی یا MD را داریم.

هر چه نرخ بهره نامی زیاد باشد چون مردم سود بیشتری دریافت میکنند پول نقد کمتری نزد خود نگهداری خواهند کرد و تقاضا برای پول کم است و هر چه نرخ بهره نامی کاهش یابد چون هزینه فرصت کاهش میابد پس مردم ترجیح میدهند پول بیشتری نزد خود نگهداری کنند و تقاضا برای پول افزایش میابد.

تقاطع خط عرضه پولی MS  و منحنی تقاضای پول MD بر روی محور عمودی سبب ایجاد پارامتر R1 یا نرخ بهره نامی تعادلی میشود.

حال فرض کنید شما بانک مرکزی هستید و اقتصاد وارد یک رکود شده است. وظیفه شما به عنوان بانک مرکزی چیست؟

بهتر آن است که نرخ بهره نامی کاهش یابد تا مردم تمایل به وام گرفتن بیشتر پیدا کنند و بعبارتی تقاضا برای پول بیشتر گردد و از آن پول برای سرمایه گذاری یا مصرف بیشتر استفاده کنند تا بتوان رکود را از بین برد.

اما چگونه نرخ بهره را کاهش دهیم؟

یک راه افزایش عرضه پولی است؛ یا بعبارتی شیفت دادن خط عمودی MS بسمت راست است. اما چگونه عرضه پول افزایش میبابد. ما معمولا افزایش عرضه پول را چاپ پول توسط بانک مرکزی میدانیم. اما چگونه بانک مرکزی این پول را وارد پول در گردش میکند؟ بانک مرکزی ابزار مختلفی برای تغییر عرضه پولی دارد که بقرار زیر است:

عملیات بازار باز (Open Market Operations):

از این روش بانکهای مرکزی بیشتر استفاده میکنند.  فرض کنید بانکها یک اوراق بهادار خزانه (bonds) به قیمت 1000 دلار دارند. بانک مرکزی اقدام به خرید این اوراق میکند و این پول جدید به پایه پولی اضافه میشود و بانکها که صاحب این 1000 دلار شده اند با وام دادن این پول جدید، عرضه پول را افزایش میدهند. حال فرض کنید مقدار سپرده قانونی بانکها (ذخیره قانونی= Reserve Bank) برابر 12.5 درصد است. این 1000 دلار با ضریب فزاینده پولی که برابر 1/0.125=8 است موجب افزایش 8000 دلاری در عرضه پولی خواهد شد. بعبارتی ساده تر خلق 1000 دلار پول جدید سبب افزایش عرضه پول 8000 دلاری میشود که در شکل زیر به سمت راست شیفت پیدا میکند و نرخ بهره نامی r2 را ایجاد میکند که نسبت به نرخ بهره قبلی کاهش یافته است.

پس با کاهش نرخ بهره؛ مردم بیشتر وام میگیرند،بیشتر مصرف میکنند، بیشتر سرمایه گذاری میکنند و بدین شکل رکود کاهش می یابد.

حال در سناریو بعدی فرض کنید اقتصاد در تورم هست. بانک مرکزی باید تب تورم اقتصاد را کاهش دهد. اگر نرخ بهره را افزایش دهند آنها میتوانند سرعت تورم را کاهش دهند  در نتیجه سرعت مصرف سرمایه گذاری کاهش می یابد. اما این اقدام چگونه انجام میشود؟ اگر بانک مرکزی بجای خرید اوراق در حالت قبل، اوراق بهادار خزانه داری را به فروش برساند و موجب جمع کردن نقدینگی شود، این کار سبب کاهش عرضه پولی شده و به عبارتی خط عرضه پولی MS به سمت چپ شیفت پیدا میکند و در نتیجه افزایش نرخ بهره را خواهیم داشت.

سپرده قانونی بانکها :(Reserve Bank)

تغییر در سپرده قانونی بانکها کمتر از عملیات بازار باز استفاده میشود اما اثر مشابهی دارد. فرض کنید سپرده قانونی بانک از 12.5 درصد به 10 درصد کاهش یابد. ضریب فزاینده پولی (Money Multiplier)   این سپرده ها بقرار زیر است:

Money Multiplier= 1 / Reserve Bank

1 / 0.125 = 8

1 / 0.10 = 10

پس اگر سپرده قانونی بانکها از 12.5 درصد به 10 درصد کاهش یابد سبب افزایش ضریب فزاینده پولی از 8 به 10 میشود و در مثال قبلی که عرضه پول از 1000 دلار به 8000  دلار رسیده بود با این سپرده قانونی جدید به 10000 دلار افزایش می یابد.

نرخ پنجره تنزیل  :(Discount Window Rate)

نرخ پنجره تنزیل ابزار دیگری جهت تغییر عرضه پولی است که زیاد از این روش استفاده نمیشود.  اما این نرخ پنجره تنزیل چیست؟ بانکها در قبال مردم متعهد هستند پاسخگو باشند اما اگر ذخایر بانکی خالی باشد آنها میتوانند به پنجره تنزیل بانک مرکزی مراجعه نموده و مستقیم از بانک مرکزی پول را با نرخ بهره پنجره تنزیل قرض بگیرند. این نرخ معمولا در شرایط اضطراری تغییر میکند و تغییر آن در عرضه پولی میتواند تاثیر بگذارد.

نرخ بهره فدرال (Federal Fund Rate) :

نرخ بهره بین بانکی است که بانکها در طول شبانه روز به یکدیگر قرض میدهند. پس یکی از وظایف بانک مرکزی هدف گذاری نرخ بهره است که در عملیات بازار باز انجام میگیرد.

اما آخرین پارامتر که بانک مرکزی میتواند برای افزایش یا کاهش عرضه پولی و نرخ بهره واقعی بکند این است که چقدر سریع عمل کند یا چقدر زمان لازم است تا اقداماتش در بازار اثر بگذارد. اقدامات بانک مرکزی دارای لگ یا تاخیر هستند. یعنی زمان لازم است تا تاثیر کامل خود را بگذارد.

مقاله بالا بصورت کامل تر در ویدیو ضمیمه شده توضیح داده شده است. در انتهای ویدیو یک آزمون تستی برای محک زدن آنچه در این فیلم یاد گرفته ایم بیان شده است.

این مقاله توسط دانشجویان دانشکده ی بازار گروه سرمایه گذاری مهدی رجبی نگارش یافته است و گروه سرمایه گذاری مهدی رجبی نسبت به کلیه ريسك ها، تصمیمات، برداشت ها و اقدامات شما عزیزان، سلب مسئولیت می نماید و مسئولیت یا پاسخی برای معاملات دوستان نخواهد داشت.
در گروه سرمایه گذاری مهدی رجبی دوره های مختلفی وجود دارد که می توان به کتاب بازاریابی در رکود، آموزش مدیریت سرمایه، دوره جامع ارزهای دیجیتال، دوره رایگان آشنایی با ارزهای دیجیتال، دوره معامله گری در بازارهای مالی، آموزش صرافی کوکوین  و تحلیل بازارهای مالی و پیش بینی اقتصاد 1401  اشاره کرد.
مقالات گروه سرمایه گذاری مهدی رجبی در دسته بندی های تحلیل ارز دیجیتال، تحلیل اتریوم، تحلیل آلت کوین ها، تحلیل بیت کوین، تحلیل ریپل، تحلیل دوج کوین است.