کنترل بازار یکی از موارد مورد بحث این روزهاست که با یک مثال ساده و تآثیر عرضه و تقاضا روی بازار را در این ویدئو عنوان کرده ایم.
ابتدا داستانی را برای شما عزیزان تعریف می کنم که در دل آن نکته بسیار مهمی از نحوه کنترل بازار بیان شده است. این داستان در مورد یک دهکده ده نفره است که کدخدای دهکده وظیفه تامین غذای مردم را بر عهده دارد. بعد از مدتی دوران رونق دهکده تمام می شود و خشکسالی آنجا را فرا می گیرد. کدخدا بررسی می کند که اگر قرار باشد بر طبق سنت گذشته غذای مردم خود را تامین کند، ذخایر او کفاف مصرف یک ماه را هم نمی دهد. پس این کدخدا دست به کار می شود و اقدام بسیار جالبی انجام می دهد که در 2 دقیقه ابتدایی ویدئو راجع به ان صحبت کرده ایم. کدخدا با استفاده از متد خود توانست هم عرضه و هم تقاضا را کنترل کند و بدین ترتیب ذخایر غذایی خود را برای مصرف 6 ماه گسترش دهد. محدود سازی عرضه و تقاضا اهرمی است که به واسطه آن می توان بازار و قیمت ها را کنترل کرد. این اهرم از قدرت بسیار زیادی برخوردار است. حال ما با استفاده از قسمت دوم این اهرم یکی کنترل تقاضا می خواهیم بدانیم در بازار هایی همانند بازار ارز ( در زمستان 97) چه رخ داده است. با درک درست از نحوه کار اهرم کنترل تقاضا دید جدیدی از سبک کنترل بازار بدست می آوریم. با توجه به تحریم ها ایران، قیمت جهانی نفت، کاهش فروش نفت، مشکلات عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما و هزینه ها گزاف دولت نرخ ارز عدد بالاتری را می طلبد ولی آنچه که در حال رخ دادن است گویای این مطلب است که کنترل تقاضا در حال حاضر راه کاری برای کنترل بازار است.
کنترل بازار چگونه صورت می گیرد؟
کنترل تقاضا و کنترل بازار در حال حاضر (بهمن ماه 97) از دو طریق در حال اجراست.
- کنترل تقاضا خارج از نیاز واقعی : در حال کلی مصرف کننده واقعی ارز چه کسی است؟ مگر چه تعداد از مردم برای مصارف خود به ارز نیاز دارند؟ نیازمند واقعی ارز فعال اقتصادی است که برای گرداندن چرخ اقتصاد اقدام به فعالیت هایی نظیر واردات مواد اولیه و ... می کند. در حال حاضر برای مصارف واقعی مردم که مقدار بسیار اندکی است ارز کافی موجود است ولی برای تقاضا خارج از نیاز (همانند خرید ارز فیزیکی برای سرمایه گذاری) محدودیت های بسیاری من جمله محدودیت های تراکنش های بانکی، انتقال پول، پرداخت های advance و ... وجود دارد. این محدودیت ها در قالب اصلاحات نظام بانکی در حال انجام است.
- کنترل تقاضای فعال اقتصادی : در حالت کلی سه دسته ارز داریم، ارز دولتی، ارز نیمایی، ارز آزاد. در این مقاله موضوع بحث ما ارز آزاد و نیمایی است. فعال اقتصادی برای واردات می بایست ارز خود را از سامانه نیما دریافت کند. در اواخر پاییز تا اواخر دی ماه، فاصله قیمتی بین ارز آزاد و ارز نیمایی آن قدر کم شد که دیگر جذب ارز نیمایی برای واردات، حاشیه سود خوبی برای فعال اقتصادی نداشت. وقتی که حاشیه سود فعال اقتصادی بسیار کم شود به گونه ای که توجیح اقتصادی نداشته باشد او از ادامه روند منصرف شده و ترجیح می دهد با حداقل ظرفیت پیش رود. از این رو ناخواسته تقاضای ارز او نیز کم می شود. آنچه که در اواخر پاییز رخ داد را می توان در یک جمله خلاصه کرد، عرضه ی ارز شاید به میزان قبلی بود اما تقاضا به یک سوم میزان قبلی کاهش پیدا کرده بود.
این قبیل سیاست های کنترل تقاضا و کنترل بازار یکسری فواید و یکسری محدودیت ها به همراه دارد که من جمله محدودیت های آن این است که محیط کسب و کار را با کاهش عرضه مواجه می کند. وقتی که تولید کننده در تامین مواد اولیه دچار مشکل باشد، حجم تولید کاسته شده و به پیروی از آن خرده فروش هم در تامین محصول با محدودیت هایی رو به رو خواهد شد. بدون شک کنترل بازار فوایدی هم دارد که بخش عمده این فواید در کنترل قیمت و سرعت افزایش نرخ تورم است.